Waarom je open-mondademhaling niet mag negeren

 

Open-mond slapen (en wakker zijn) kan er wel schattig uitzien, maar het is niet zo onschuldig als het lijkt. Open-mond gedrag is geen diagnose, maar een mogelijk symptoom. We zijn namelijk biologisch gemaakt om door de neus te ademen, tenzij we ziek zijn en de neus tijdelijk verstopt is. Wanneer kindjes vaak of altijd met open-mond ademen kan het een teken zijn van een slaap-gerelateerde ademhalingsstoornis.

We zijn natuurlijke neusademhalers

In rust ademen we van nature door de neus. Dat is hoe ons lichaam ontworpen is. Neusademhaling heeft heel wat voordelen:

  • De lucht die binnenkomt wordt bevochtigd, opgewarmd en gefilterd door kleine haartjes en slijmvlies van de neus. Zo bereiken minder stofdeeltjes en bacteriën de luchtwegen.
  • Het slijm in de neus wordt door trilhaartjes naar achteren vervoerd en ingeslikt. Door via de neus in te ademen, wordt dit proces ondersteund en blijven de neus en sinussen schoner.
  • Neusademen stimuleert ook een gezonde ontwikkeling van kaak, gebit en spraak.

Sommige baby’s en kindjes ademen echter vaak door hun mond, ook in rust en in slaap. En dat brengt nadelen met zich mee.

  • De lucht wordt niet meer gefilterd, verwarmd en bevochtigd. Daardoor hebben kinderen meer kans op terugkerende verkoudheden, KNO-infecties en luchtwegproblemen.
  • Omdat ademen via de mond minder weerstand vraagt, worden de ademhalingsspieren minder actief. Dat kan leiden tot minder spierspanning en een ingezakte lichaamshouding.
  • Het slijm in de neus wordt niet meer naar achteren gezogen en kan zich ophopen. Daardoor zwelt het slijmvlies, raken de afvoergangen van de sinussen verstopt en kan er makkelijker een bijholteontsteking ontstaan.
  • Door de open mond drogen tandvlees en slijmvliezen uit. Dat verhoogt de kans op tandvleesproblemen, gaatjes en ontstoken amandelen.
  • De neusamandel kan door chronische irritatie groter worden en zo de neusholte en oorafvoergangen blokkeren, wat kan leiden tot oorontstekingen en slechter gehoor.

Invloed op slaap?

Open-mond gedrag kan samen met snurken en andere symptomen wijzen op een slaap-gerelateerde ademhalingsstoornis. En zo’n stoornis kan extra veel micro-arousals (kortdurend ontwaken zonder dat ouders dat altijd merken) veroorzaken tijdens slaap.

  • Slaap wordt meer dan nodig gefragmenteerd, met minder diepe NREM-slaap en REM-slaap.
  • De totale slaap kan even lang lijken, maar de kwaliteit daalt.
  • Dit kan leiden tot overmatige vermoeidheid, of juist hyperactief gedrag overdag (klassiek bij kleuters).
  • Bij ernstige slaap-gerelateerde ademhalingsstoornissen tijdens de nacht zijn er ook meetbare zuurstofdalingen en verhoogde ademarbeid.

 

Andere invloed op ontwikkeling

Onderzoek toont aan dat onbehandelde slaapstoornissen door mondademhaling kunnen leiden tot:

  • Problemen met aandacht, geheugen en concentratie. Kinderen worden soms foutief gelabeld met ADHD.
  • Prikkelbaarheid, emotionele labiliteit, gedragsproblemen.
  • In ernstige gevallen kan de groei verstoord worden.
  • Hogere bloeddruk en cardiovasculaire stress.
  • Recurrente oorontstekingen.
  • Problemen bij de craniofasciale ontwikkeling: chronische mondademhaling verandert de tongpositie en belasting van het gehemelte, wat kan leiden tot een nauwere bovenkaak, een verhoogd gehemelte en problemen met de tanden.

De rol van de tong

Neusademers hebben een actieve tong die in rust stevig tegen het gehemelte ligt. Die constante druk zorgt ervoor dat de kaak zich breed ontwikkelt en tanden netjes op een rij komen te staan. Bij mondademers ligt de tong onderin de mond, stil. Daardoor ontstaat vaker een smalle bovenkaak, scheefstaande tanden en een verstoorde groei van het neustussenschot. Ook spraakproblemen zoals slissen of een “gesloten-neusspraak” komen vaker voor.

Slikken en oren

Een ander effect is dat mondademers minder vaak slikken. Neusademers slikken gemiddeld 150 keer per uur, en bij elke slik gaat de buis van Eustachius kort open om vocht uit het oor af te voeren. Gebeurt dat te weinig, dan kan vocht zich ophopen in het oor, met oorpijn, oorontstekingen en soms een vertraagde spraak-taalontwikkeling tot gevolg.

Slaap-gerelateerde ademhalingsstoornissen verstoren mogelijks de kwaliteit van slaap. Een kind kan hierdoor vaker wakker worden, onrustig slapen of minder diepe slaap bereiken – precies de slaap die zo belangrijk is voor herstel en ontwikkeling. Op lange termijn kan dit invloed hebben op gedrag, concentratie, groei en zelfs de gezondheid van gebit en luchtwegen.

Daarom is het belangrijk om signalen niet te negeren: als ouder kan je hiermee aan de slag gaan, zodat je kind de rust krijgt die het nodig heeft om zich optimaal te ontwikkelen.

Mogelijke symptomen van slaap-gerelateerde ademhalingsstoornissen

Geen enkel symptoom op zich (ook niet open-mond gedrag) is een diagnose op zich. Het gaat om signalen die in combinatie belangrijk zijn.

  • Mondademhaling (wakker en tijdens slaap): regelmatig met open mond slapen, ook zonder verkoudheid.
  • Hard of frequent snurken: bij kleuters bijna nooit normaal.
  • Pauzes in de ademhaling, heel onrustig ademen, of moeite moeten doen om te ademen.
  • Onrustige slaap: veel draaien, zweten, rare slaaphoudingen (bvb hoofd achterover, in een banaanhouding liggen)
  • Frequent ontwaken of nachtelijke onrust zonder duidelijke oorzaak.
  • Bedplassen bij kleuters.
  • Gedragsproblemen of aandachtsproblemen overdag: hyperactiviteit, concentratiemoeilijkheden.
  • Moeilijk wakker worden, of overmatig slaperig zijn overdag.

 

Mogelijke oorzaken van open-mond gedrag

Vergrote neus- en keelamandelen

Vergrote neus- en keelamandelen zijn de meest voorkomende oorzaak van slaap-gerelateerde ademhalingsstoornissen bij jonge kinderen. Mondademhaling tijdens slaap is vaak een teken hiervan, maar het kan ook de oorzaak zijn.

Neusobstructie

Chronische mondademhaling kan duiden op neusobstructie (verstopte neus). Een neusje mag natuurlijk wel eens verstopt zijn tijdens ziekte, maar niet chronisch. Dan kan er iets meer aan de hand zijn: allergieën, anatomische afwijking, vergrote adenoïden, …).

Het gebruik van een tutje of speen

Kinderen die langdurig een speen gebruiken hebben een verhoogde kans om met de mond open te slapen of overdag open-mondgedrag te vertonen. Een systematische review vond dat langdurig speengebruik > 24 maanden significant geassocieerd is met malocclusies én een grotere kans op mondademhaling.

Bij peuters en kleuters zien we ook een verhoogd risico op verstoorde ademhaling (obstructief snurken, mond-ademhaling) wanneer het gebruik van de speen persisteert.

Een strak tongriempje

Er bestaat groeiende maar nog beperkte evidence rond de link tussen een te korte tongriem en slaap. Een strakke tongriem kan de tongpositie laag houden, wat indirect open-mondgedrag kan bevorderen. Kleine studies suggereren dat tongriemklieven soms de slaapkwaliteit verbetert maar systematische reviews waarschuwen dat het bewijs voorlopig onvoldoende is om dit standaard te doen.

Bij wie kan je terecht?

In eerste lijn kan je altijd terecht bij je holitisch slaapcoach, huisarts of kinderarts, om klachten te bespreken, een eerste evaluatie te doen, en door te verwijzen.

Je kan ook bij specialisten terecht, afhankelijk van de mogelijke oorzaak kan dat een NKO-arts zijn voor de evaluatie van neus- en keelamandelen, neusdoorgankelijkheid en adenoïden, een slaapcentrum of kinderlongarts bij vermoeden van obstructieve slaapapneu, bij een airway-focused tandarts of orthodontist als er verhoogd gehemelte en/of vernauwde bovenkaak geconstateerd werd, bij een logopedist of myofunctionele therapeut bij afwijkende mondgewoonten, tongpositie, slikpatroon of langdurig gebruik van een tutje.

Samengevat

Mondademhaling lijkt misschien onschuldig, maar heeft een lange reeks mogelijke gevolgen: van meer infecties tot gebitsproblemen en een verstoorde kaakontwikkeling. Het is daarom belangrijk om mondademhaling zo veel mogelijk te voorkomen en – als het toch ontstaat – er op tijd bij te zijn, zodat het geen blijvende gewoonte wordt.

Neusademen is de natuurlijke, gezonde manier van ademen. Het helpt kinderen niet alleen beter te slapen, maar ondersteunt ook hun ontwikkeling op lange termijn.

Mondademhaling is geen diagnose maar een signaal. Als je kindje vaak of altijd met open mond slaapt, hard snurkt of onrustig ademt, bespreek dit met je huisarts of kinderarts. Vaak is een NKO-arts een eerste specialistische stap. Bij hardnekkige klachten wordt sols een slaaponderzoek gedaan in een slaapcentrum.

Liefs,

Anouk

@the_nurturingkind

Volg mij op mijn socials als je graag op de hoogte blijft van nieuwe blogposts & meer informatie zoekt over babyslaap. 

Ik schreef  een boek over babyslaap, Zachte nachten, samen met collega Hanne Wils. Meer info op de website. Ook beschikbaar als e-book en luisterboek. 

Op zoek naar meer informatie?

Dat kan via

Bronnen

Obstructive sleep apnea syndrome in mouth breathing children. Cioffi Izu et al., 2015
Pediatric Obstructive Sleep Apnea. Gouthro & Slowik, 2023
Diagnosis and management of childhood obstructive sleep apnea. AAP, 2012
Rapid maxillary expansion versus watchful waiting in pediatric OSA: a systematic review. Fernandez-Barriales et al., 2022
Myofunctional therapy for obstructive sleep apnea. Rueda et al., 2020
Snurken en slaapapneu bij kinderen, www.uza.be
Pacifier Use and Its Influence on Pediatric Malocclusion: A Scoping Review of Emerging Evidence and Developmental Impacts. Hun et al., 2025

  • Ben jij op zoek naar meer inzicht in de biologische, natuurlijke slaap van je kindje?
  • Wil je begrijpen hoe je de slaapontwikkeling van je baby of peuter op een gezonde manier kunt ondersteunen, zonder te vervallen in harde slaaptraining of wondermiddelen?
  • Zoek je duidelijke, wetenschappelijk onderbouwde informatie in plaats van snelle verkooptrucs of halve adviezen?

Dan is dit boek precies wat je nodig hebt.

Het is het allereerste boek dat zich volledig richt op slaap bij baby’s en peuters zonder slaaptraining, en dat tegelijkertijd stevig geworteld is in de wetenschap. Je ontdekt hoe het slaappatroon van je kindje zich van nature ontwikkelt, welke fases normaal zijn, en hoe je op een liefdevolle en bewuste manier een ritme en ritueel kunt ondersteunen dat écht werkt.

Met dit boek krijg je geen abstracte theorie, maar praktische, toepasbare inzichten die je meteen kunt integreren in jullie dagelijkse leven. Zo kun je niet alleen het slaapgedrag van je kindje beter begrijpen, maar ook je eigen nachtrust en draagkracht beschermen.

Beschikbaar in gedrukte versie, e-book én luisterboek, zodat je kunt kiezen hoe het het beste in jouw drukke leven past.

Naar het boek